śrīmacchaṅkarabhagavatpūjyapādaviracitam

śvetāśvataropaniṣat

karatalakalitādvayātmatattvaṁ kṣapitadurantacirantanapramoham ।
upacitamuditoditairguṇaughaiḥ upaniṣadāmayamujjahāra bhāṣyam ।।

ya eko'varṇo bahudhā śaktiyogād
varaṇānanekān nihitārtho dadhāti ।
vicaiti cānte viśvamādau ca devaḥ
sa no buddhyā śubhayā saṁyunaktu ॥ 1 ॥
tadevāgnistadāditya -
stadvāyustadu candramāḥ ।
tadeva śukraṁ tad brahma
tadāpastat prajāpatiḥ ॥ 2 ॥
tvaṁ strī pumānasi
tvaṁ kumāra uta vā kumārī ।
tvaṁ jīrṇo daṇḍena vañcasi
tvaṁ jāto bhavasi viśvatomukhaḥ ॥ 3 ॥
nīlaḥ pataṅgo harito lohitākṣa -
staḍidgarbha ṛtavaḥ samudrāḥ ।
anādimat tvaṁ vibhutvena vartase
yato jātāni bhuvanāni viśvā ॥ 4 ॥
ajāmekāṁ lohitaśuklakṛṣṇāṁ
bahvīḥ prajāḥ sṛjamānāṁ sarūpāḥ ।
ajo hyeko juṣamāṇo'nuśete
jahātyenāṁ bhuktabhogāmajo'nyaḥ ॥ 5 ॥
dvā suparṇā sayujā sakhāyā
samānaṁ vṛkṣaṁ pariṣasvajāte ।
tayoranyaḥ pippalaṁ svādvattyana -
śnannanyo abhicākaśīti ॥ 6 ॥
samāne vṛkṣe puruṣo nimagno' -
nīśayā śocati muhyamānaḥ ।
juṣṭaṁ yadā paśyatyanyamīśamasya
mahimānamiti vītaśokaḥ ॥ 7 ॥
ṛco akṣare parame vyoman
yasmindevā adhi viśve niṣeduḥ ।
yastaṁ na veda kimṛcā kariṣyati
ya ittadvidusta ime samāsate ॥ 8 ॥
chandāṁsi yajñāḥ kratavo vratāni
bhūtaṁ bhavyaṁ yacca vedā vadanti ।
asmān māyī sṛjate viśvameta -
ttasmiṁścānyo māyayā sanniruddhaḥ ॥ 9 ॥
māyāṁ tu prakṛtiṁ vidyānmāyinaṁ ca maheśvaram ।
tasyavayavabhūtaistu vyāptaṁ sarvamidaṁ jagat ॥ 10 ॥
yo yoniṁ yonimadhitiṣṭhatyeko
yasminnida । m saṁ ca vicaiti sarvam ।
tamīśānaṁ varadaṁ devamīḍyaṁ
nicāyyemāṁ śāntimatyantameti ॥ 11 ॥
yo devānāṁ prabhavaścodbhavaśca
viśvādhipo rudro maharṣiḥ ।
hiraṇyagarbhaṁ paśyata jāyamānaṁ
sa no buddhyā śubhayā saṁyunaktu ॥ 12 ॥
yo devānāmadhipo
yasminllokā adhiśritāḥ ।
ya īśe asya dvipadaścatuṣpadaḥ
kasmai devāya haviṣā vidhema ॥ 13 ॥
sūkṣmātisūkṣmaṁ kalilasya madhye
viśvasya sraṣṭhāramanekarūpam ।
viśvasyaikaṁ pariveṣṭitāraṁ
jñātvā śivaṁ śāntimatyantameti ॥ 14 ॥
sa eva kāle bhuvanasya goptā
viśvādhipaḥ sarvabhūteṣu gūḍhaḥ ।
yasmin yuktā brahmarṣayo devatāśca
tamevaṁ jñātvā mṛtyupāśāṁśchinatti ॥ 15 ॥
ghṛtāt paraṁ maṇḍamivātisūkṣmaṁ
jñātvā śivaṁ sarvabhūteṣu gūḍham ।
viśvasyaikaṁ pariveṣṭitāraṁ
jñātvā devaṁ mucyate sarvapāśaiḥ ॥ 16 ॥
eṣa devo viśvakarmā mahātmā
sadā janānāṁ hṛdaye sanniviṣṭaḥ ।
hṛdā manīṣā manasābhiklṛpto
ya etad viduramṛtāste bhavanti ॥ 17 ॥
yadā'tamastānna divā na rātriḥ
na sannacāsacchiva eva kevalaḥ ।
tadakṣaraṁ tat saviturvareṇyaṁ
prajñā ca tasmāt prasṛtā purāṇī ॥ 18 ॥
nainamūrdhvaṁ na tiryañcaṁ
na madhye na parijagrabhat ।
na tasya pratimā asti
yasya nāma mahad yaśaḥ ॥ 19 ॥
na sandṛśe tiṣṭhati rūpamasya
na cakṣuṣā paśyati kaścanainam ।
hṛdā hṛdisthaṁ manasā ya ena -
mevaṁ viduramṛtāste bhavanti ॥ 20 ॥
ajāta ityevaṁ kaścidbhīruḥ prapadyate ।
rudra yatte dakṣiṇaṁ mukhaṁ tena māṁ pāhi nityam ॥ 21 ॥
mā nastoke tanaye mā na āyuṣi
mā no goṣu mā na aśveṣu rīriṣaḥ ।
vīrān mā no rudra bhāmito
vadhīrhaviṣmantaḥ sadāmit tvā havāmahe ॥ 22 ॥