jābālopaniṣat - mantrāḥ

अ

1. atha hainamatriḥ papraccha yājñavalkyaṁ pṛcchāmi tvā yājñavalkya ayajñopavīti kathaṁ brāhmaṇa iti । sa hovāca yājñavalkyaḥ । idamevāsya tadyajñopavītaṁ ya ātmāpaḥ prāśyācamyāyaṁ vidhiḥ parivrājakānām । vīrādhvāne vā anāśake vā apāṁ praveśe vā agnipraveśe vā mahāprasthāne vā । atha parivrāḍvivarṇavāsā muṇḍo'parigrahaḥ śuciradrohī bhaikṣaṇo brahmabhūyāya bhavatīti । yadyāturaḥ syānmanasā vācā saṁnyaset । eṣa panthā brahmaṇā hānuvittastenaiti saṁnyāsī brahmavidityevamevaiṣa bhagavanyājñavalkya ॥ 5 ॥
2. atha hainamatriḥ papraccha yājñavalkyaṁ ya eṣo'nanto'vyakta ātmā taṁ kathamahaṁ vijānīyāmiti ॥ sa hovāca yājñavalkyaḥ so'vimukta upāsyo ya eṣo'nanto'vyakta ātmā so'vimukte pratiṣṭhita iti ॥ so'vimuktaḥ kasminpratiṣṭhita iti । varaṇāyāṁ nāśyāṁ ca madhye pratiṣṭhita iti ॥ kā vai varaṇā kā ca nāśīti । sarvānindriyakṛtāndoṣānvārayatīti tena varaṇā bhavati ॥ sarvānindriyakṛtānpāpānnāśayatīti tena nāśī bhavatīti ॥ katamaṁ cāsya sthānaṁ bhavatīti । bhruvorghrāṇasya ca yaḥ sandhiḥ sa eṣa dyaurlokasya parasya ca sandhirbhavatīti । etadvai sandhiṁ sandhyāṁ brahmavida upāsata iti । so'vimukta upāsya iti । so'vimuktaṁ jñānamācaṣṭe । yo vaitadevaṁ vedeti ॥ 2 ॥
3. atha hainaṁ brahmacāriṇa ūcuḥ kiṁ japyenāmṛtatvaṁ brūhīti ॥ sa hovāca yājñavalkyaḥ । śatarudriyeṇetyetānyeva ha vā amṛtasya nāmāni ॥ etairha vā amṛto bhavatīti evamevaitadyājñavalkyaḥ ॥ 3 ॥
4. atha hainaṁ janako vaideho yājñavalkyamupasametyovāca bhagavansaṁnyāsaṁ brūhīti । sa hovāca yājñavalkyaḥ । brahmacaryaṁ parisamāpya gṛhī bhavet । gṛhī bhūtvā vanī bhavet । vanī bhūtvā pravrajet । yadi vetarathā brahmacaryādeva pravrajedgṛhādvā vanādvā ॥ atha punaravratī vā vratī vā snātako vā'snātako votsannagniko vā yadahareva virajettadahareva pravrajet । taddhaike prājāpatyāmeveṣṭi, n kurvanti । tadu tathā na kuryādāgneyīmeva kuryāt ॥ agnirha vai prāṇaḥ prāṇameva tathā karoti ॥ traidhātavīyāmeva kuryāt । etayaiva trayo dhātavo yaduta sattvaṁ rajastama iti ॥ ayaṁ te yonirṛtvijo yato jātaḥ prāṇādarocathāḥ । taṁ prāṇaṁ jānannagna ārohāthā no vardhaya rayim । ityanena mantreṇāgnimājighret ॥ eṣa ha vā agneryoniryaḥ prāṇaḥ prāṇaṁ gaccha svāhetyevamevaitadāha ॥ grāmādagnimāhṛtya pūrvadagnimāghrāpayet ॥ yadyagniṁ na vindedapsu juhuyāt । āpo vai sarvā devatāḥ sarvābhyo devatābhyo juhomi svāheti hutvodhṛtya prāśnīyātsājyaṁ haviranāmayaṁ mokṣamantraḥ trayyaivaṁ vadet । etadbrahmaitadupāsitavyam । evamevaitadbhagavanniti vai yājñavalkyaḥ ॥ 4 ॥
5. tatra paramahaṁsānāmasaṁvartakāruṇiśvetaketudurvāsaṛbhunidāghajaḍa bharatadattātreyaraivataka - prabhṛtayo'vyaktaliṅgā avyaktācārā anunmattā unmattavadācarantastridaṇḍaṁ kamaṇḍaluṁ śikyaṁ pātraṁ jalapavitraṁ śikhāṁ yajñopavītaṁ ca ityetatsarvaṁ bhūḥsvāhetyapsu parityajyātmānamanvicchet ॥ yathā jātarūpadharo nirgrantho niṣparigrahastattadbrahmamārge samyaksampannaḥ śuddhamānasaḥ prāṇasandhāraṇārthaṁ yathoktakāle vimukto bhaikṣamācarannudarapātreṇa lābhālābhayoḥ samo bhūtvā śūnyāgāradevagṛhatṛṇakūṭavalmīkavṛkṣamūlakulālaśālāg nihotragṛhanadīpulinagirikuharakandarakoṭaranirjharasthaṇḍileṣu teṣvaniketavāsya prayatno nirmamaḥ śukladhyānaparāyaṇo'dhyātmaniṣṭho'śubhakarma - nirmūlanaparaḥ saṁnyāsena dehatyāgaṁ karoti sa paramahaṁso nāma paramahaṁso nāmeti ॥ 6 ॥
6. ॐ bṛhaspatiruvāca yājñavalkyaṁ yadanu kurukṣetraṁ devānāṁ devayajanaṁ sarveṣāṁ bhūtānāṁ brahmasadanam । avimuktaṁ vai kurukṣetraṁ devānāṁ devayajanaṁ sarveṣāṁ bhūtānāṁ brahmasadanam । tasmādyatra kvacana gacchati tadeva manyeta tadavimuktameva । idaṁ vai kurukṣetraṁ devānāṁ devayajanaṁ sarveṣāṁ bhūtānāṁ brahmasadanam ॥ atra hi jantoḥ prāṇeṣūtkramamāṇeṣu rudrastārakaṁ brahma vyācaṣṭe yenāsāvamṛtī bhūtvā mokṣī bhavati tasmādavimuktameva niṣeveta avimuktaṁ na vimuñcedevamevaitadyājñavalkyaḥ ॥ 1 ॥